سرنوشت انسان ها بر اساس اعمال، نیات و تصمیماتشان رقم می خورد

در متون دینی، زمان و لحظات شبانه روز جایگاه ویژه ای دارند و برخی از آن ها به دلیل ویژگی های خاصشان از اهمیت بیشتری برخوردارند. در حالی که تمامی ساعات و ایام در محضر الهی هستند و رحمت و فیض خداوند در همه لحظات جریان دارد اما برخی از زمان ها به عنوان فرصت های خاص برای قرب به خداوند و دریافت الطاف ویژه او معرفی شده اند. این اهمیت در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) به وضوح دیده می شود به ویژه آنجا که از شب به عنوان فرصتی بی بدیل برای عبادت و راز و نیاز با پروردگار یاد شده است. یکی از این لحظات خاص، شب قدر است که قرآن کریم آن را شبی برتر از هزار ماه معرفی می کند. این شب نه تنها زمانی برای نزول قرآن، بلکه فرصتی برای تعیین سرنوشت انسان در طول یک سال آینده است. در روایات نیز بر اهمیت این شب تأکید فراوان شده است چراکه هدف، تشویق انسان ها به تلاش بیشتر در شب های پایانی ماه رمضان و بهره گیری هرچه بیشتر از این لحظات معنوی است. خبرنگار ایکنا به مناسبت فرارسیدن شب های قدر گفت وگویی با حجت الاسلام ابوالفضل موسویان، استاد حوزه و دانشگاه انجام داده که با استناد به آیات و روایات به اهمیت شب قدر و نقش آن در تعیین سرنوشت انسان پرداخته است که در ادامه حاصل این گفت وگو را می خوانیم. در متون دینی، اشاره هایی وجود دارد که نشان می دهد برخی از ساعات شبانه روز و ایام سال از اهمیت ویژه ای برخوردارند و دارای حساسیت خاصی هستند. هرچند تمامی لحظات و ساعات در محضر الهی قرار دارند و خداوند همواره فیوضات خویش را بر بندگان نازل می نماید، اما برخی از زمان ها از ویژگی هایی برخوردارند که آن ها را از سایر اوقات متمایز می سازد. برای نمونه در قرآن کریم، هنگامی که پیامبر اسلام(ص) به رسالت مبعوث شد، خداوند به او دستور داد تا بخشی از شب را بیدار بماند و به عبادت بپردازد؛ می فرماید «یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا، نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا، أَوْ زدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا» یعنی ای جامه به خود پیچیده، شب را بیدار باش، مگر اندکی؛ نیمی از شب یا اندکی کمتر، یا اندکی بیشتر، و قرآن را با تأنی و تدبر بخوان. در این آیات، خداوند فرمان شب زنده داری را به پیامبر خود صادر می کند، چرا که شب از ویژگی خاصی برخوردار است. در ادامه همین سوره، می فرماید «إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا» یعنی به زودی گفتاری سنگین بر تو نازل خواهیم کرد. این آیات نشان می دهد که عبادت در شب، تأثیر ویژه ای بر پذیرش و درک معارف الهی دارد و ارتباط معنوی میان بنده و پروردگار در شب، مستحکم تر است.

نفحات الهی در ایام خاص

در روایات آمده است که در ایام و لحظات خاصی از روزگار، الطاف و رحمت الهی به طور ویژه بر بندگان نازل می شود. چنان که پیامبر اکرم(ص) فرمودند «أَلَا إِنَّ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا» یعنی بدانید که در ایام روزگار شما، نفحات و نسیم های الهی می وزد، پس خود را در معرض آن ها قرار دهید. این روایت به این معناست که انسان باید فرصت های خاص را بشناسد و از این لحظات برای تقرب بیشتر به خداوند بهره ببرد.

شب قدر، اوج فضیلت در شب ها

یکی از مهم ترین شب های سال که قرآن کریم به آن اشاره دارد، شب قدر است. خداوند در سوره مبارکه قدر می فرماید «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ، لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» یعنی ما این قرآن را در شب قدر نازل کردیم. و تو چه می دانی شب قدر چیست؟ شب قدر از هزار ماه برتر است. بر اساس این آیات، شب قدر شبی است که ارزش آن بیش از هزار ماه عبادت است. در برخی روایات آمده است هنگامی که از پیامبر(ص) درباره امت های پیشین یاد شد و گفته شد که برخی از آنان بیش از هشتاد سال در راه خدا جهاد کردند، اصحاب پیامبر(ص) اظهار داشتند که ما به چنین عمر طولانی دست نمی یابیم. در پاسخ، سوره قدر نازل شد و بشارت داد که اگر کسی شب قدر را درک کند، ارزش آن بیش از هزار ماه عبادت در راه خداست. اما شب قدر دقیقاً کدام شب از سال است؟ در متون دینی، تعیین دقیق شب قدر مشخص نشده است، اما در برخی روایات توصیه شده که در شب های بیست و یکم، بیست و سوم و بیست و هفتم ماه رمضان، به جستجوی آن پرداخته شود. برخی از علمای بزرگ برای اطمینان از درک شب قدر، تمامی شب های سال را به عبادت می پرداختند تا مطمئن شوند که شب قدر را از دست نداده اند.

شب قدر و سرنوشت انسان

یکی از ویژگی های شب قدر این است که در آن، تقدیرات انسان برای یک سال آینده رقم می خورد. در سوره دخان آمده است «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُبَارَکَةٍ، إِنَّا کُنَّا مُنْذرِینَ، فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» یعنی ما این کتاب را در شبی مبارک نازل کردیم، ما همواره هشدار دهنده بوده ایم. در آن شب، هر امری بر اساس حکمت معین و مقرر می شود. این آیه نشان می دهد که در شب قدر، مقدرات انسان ها در طول یک سال آینده تعیین و ثبت می شود.

تأویل شب قدر در روایات اهل بیت(ع)

در برخی روایات از اهل بیت(ع)، شب قدر با برخی حوادث تاریخی نیز مرتبط دانسته شده است برای نمونه، برخی از روایات تأویل آیه «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» را بر دوران حکومت بنی امیه منطبق دانسته اند و گفته اند که حکومت بنی امیه نزدیک به هزار ماه طول کشید اما یک شب قدر از کل آن دوران باارزش تر است.

شب قدر و مسئله جبر و اختیار

یکی از پرسش هایی که ممکن است در مورد شب قدر مطرح شود، ارتباط آن با مسئله جبر و اختیار است. اگر در شب قدر، سرنوشت انسان ها تعیین می شود، آیا این بدان معناست که اختیار از انسان سلب می شود؟ پاسخ این است که شب قدر، شبی است که خداوند در آن، سرنوشت انسان ها را بر اساس اعمال، نیت ها و تصمیماتشان برای یک سال آینده رقم می زند. این امر نه به معنای جبر مطلق است و نه نفی کننده اختیار انسان؛ بلکه فرصتی است که انسان با اعمال و رفتار خود، مسیر زندگی اش را تحت تأثیر قرار دهد.

نتیجه گیری

لحظات خاصی در شبانه روز و ایام سال وجود دارد که از نظر معنوی، ارزش و اهمیت بالایی دارند. شب قدر، به عنوان برترین شب سال، فرصتی بی نظیر برای تقرب به خداوند و رقم زدن سرنوشت معنوی انسان است. بهره گیری از این شب ها و روزهای ویژه، در گرو آگاهی، حضور قلب و تلاش برای درک فیوضات الهی است. انتهای پیام